โฉนด คือ เอกสารสิทธิการครอบครองที่ดินนั้นๆ ซึ่งประกอบไปด้วยรายละเอียดต่างๆ เช่น ขอบเขตพื้นที่ ตำแหน่งที่ตั้ง ลักษระของการครอบครอง จำแนกได้หลายประเภทซึ่งสังเกตุได้จากตราครุฑและรหัสที่ประทับบนเอกสารสิทธิ ซึ่งแต่ละรหัสก็สามารถซื้อขายได้แตกต่างกันไป
สารบัญ : ประเภทของโฉนดที่ดินที่ควรรู้
โฉนดที่ดินแบบ น.ส.4 ครุฑสีแดง
โฉนดที่ดินแบบ น.ส.4 จะมีครุฑสีแดงประทับตรา เป็นที่ดินที่มีหนังสือจากทางราชการหรือกรมที่ดินออกให้เพื่อใช้เป็นการแสดงกรรมสิทธิในที่ดินนั้นๆอย่างสมบูรณ์ เจ้าของที่ถือครองที่ดินสามารถใช้กรรมสิทธิในที่ดินนั้นได้อย่างเต็มที่ตามกฎหมาย ไม่ว่าจะเป็นการ ขาย โอน จดจำนอง ค้ำประกันได้
ที่ดินแบบ น.ส.4 เป็นโฉนดที่มีความสมบูรณ์ครบถ้วนที่สุด มีภาพถ่ายทางอากาศ ขอบเขต ตำแหน่งที่ตั้งที่จัดเจน เป็นโฉนดที่มีมูลค่าสูงที่สุดในโฉนดหรือเอกสารสิทธิรูปแบบอื่นๆ
ที่ดินแบบ น.ส.3ก ครุฑสีเขียว
ที่ดินแบบ น.ส.3ก เป็นเอกสารรับรองการทำประโยชน์ (สิทธิครอบครองเพื่อทำประโยชน์) สามารถซื้อขายหรือจดจำนองได้ตามปกติ ที่ดินมีรูปถ่ายทางอากาศชัดเจน เอกสารสิทธินี้ออกให้เพื่อทำประโยชน์ในที่ดินนั้นๆเท่านั้น
ที่ดินแบบ น.ส.3ก ยังไม่ถือว่าเป็นโฉนดแต่สามารถซื้อขาย จดจำนองได้ตามปกติและอนาคตสามารถเปลี่ยนเป็นโฉนดที่ดินได้
ที่ดินแบบ น.ส.3 น.ส.3ข ครุฑสีดำ
ที่ดินแบบ น.ส.3 น.ส.3ข เป็นเอกสารสิทธิที่รับรองการทำประโยชน์ แต่ยังไม่มีรูปถ่ายทางอากาศ มีลักษณะเป็นแผนที่รูปลอยๆเท่านั้น ใช้วัตถุแถวนั้น เช่น ต้นไม้ในการอ้างอิงการเขียนแผนที่ ไม่มีตำแหน่งที่แน่นอน
ความแตกต่างของ น.ส.3 กับ น.ส.3ข น.ส.3 นายอำเภอท้องที่เป็นคนออกหนังสือรับรองให้ ส่วน น.ส.3ข เจ้าพนักงานที่ดินเป็นคนออกเอกสารสิทธิให้ แต่ยังไม่ได้รับการรับรองอย่างเป็นทางการ
น.ส.3 และ น.ส.3ข สามารถนำไปออกโฉนดได้เมื่อได้รับการสอบเขตเป็นที่เรียบร้อยแล้ว
ที่ดินแบบ น.ส.2 หรือใบจอง
ที่ดินแบบ น.ส.2 หรือใบจอง เป็นหนังสือแสดงการครอบครองที่ดินแบบชั่วคราว เป็นการออกโดยโครงการจัดสรรที่ดินให้ประชาชน เงื่อนไขคือต้องทำประโยชน์ในที่ดินนั้นภายในระยะเวลา 6 เดือน ต้องแล้วเสร็จภายใน 3 ปี ห้ามโอน 5 ปี หรือ 10 ปี โดยประชาชนต้องใช้ประโยชน์ในที่ดินเกิน 75%
ที่ดินประเภท น.ส.2 จะซื้อ ขาย โอนไม่ได้ แต่ตกทอดเป็นมรดกได้ หากผู้ครอบครองมีการทำประโยชน์จริงสามารถนำใบจองมาขอออกหนังสือรับรองการทำประโยชน์หรือ น.ส.3 น.ส.3ก หรือ น.ส.3ข หรือเป็นโฉนดที่ดินได้
ที่ดินแบบครุฑสีนำเงิน/ครุฑแดง ส.ป.ก.4-01
ที่ดินแบบ ส.ป.ก.4-01 คือ เอกสารสิทธิที่ออกให้ผู้ครอบครองใช้เพื่อการทำเกษตรกรรมเท่านั้นมีทั้งแบบครุฑแดงและครุฑน้ำเงิน ใช้ประโยชน์ด้านอื่นไม่ได้ ผู้ครอบครองต้องมีฐานะยากจน โดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ออกให้ประชาชนเข้าทำประโยชน์ในเขตปฏิรูปที่ดิน
ที่ดิน ส.ป.ก. ไม่สามารถทำการซื้อ ขายได้ โดยอาศัยบทบัญญัติตามพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ.2518 ตามมาตรา 39
***จุดสังเกตุ*** ที่ดินแบบ ส.ป.ก.4-01 จะมีทั้งครุฑน้ำเงินและครุฑแดงเหมือนกับที่ดิน น.ส.4 ข้อแตกต่างของ ส.ป.ก.4-01ที่เป็นครุฑแดงคือ ที่ดินแบบ ส.ป.ก.4-01 ที่หัวเอกสารสิทธิจะเขียนว่า “หนังสืออนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในเขตปฎิรูปที่ดิน” ส่วนโฉนดที่ดินแบบ น.ส.4 หัวเอกสารสิทธิจะเขียนว่า “โฉนดที่ดิน”
ผู้ที่มีสิทธิได้รับที่ดิน ส.ป.ก.
- เกษตรกร
- ผู้ที่มีความประสงค์อยากจะประกอบอาชีพเกษตรกร
- มีรายได้น้อย
- บิดามารดาทำอาชีพเกษตรกรรม
- จบการศึกษาไม่ต่ำกว่า ปวช.ทางด้านเกษตร
- สถาบันดารเกษตร เช่น กลุ่มเกษตรกร ชุมชนสหกรณ์การเกษตร
ที่ดินแบบ ภ.บ.ท.5
ที่ดิน ภ.บ.ท.5 หรือ ภาษีบำรุงท้องที่ อาจเรียกว่า ภาษีดอกหญ้า เพราะฉนั้น ภ.บ.ท.5 จึงไม่ใช่เอกสารสิทธิในการครอบครองที่ดิน เป็นเพียงเอกสารในการรับรองการเสียภาษีของผู้ครอบครองที่ดิน โดย อบต.หรือองค์การบริหารส่วนตำบลเป็นผู้รับจ่ายภาษีและลงบันทึกไว้แล้วออกเอกสาร ภ.บ.ท.5ให้ผู้ชำระภาษี
ภ.บ.ท.5 ไม่ใช่เอกสารสิทธิในการครอบครองที่ดินเพราะไม่ได้ออกโดยกรมที่ดิน